ORMAN YANGININDAN SONRA ÇOCUKLARA NASIL YARDIM EDEBİLİRİZ?
Tehlikeli bir orman yangını yaşamak yetişkinler için bile korkutucu ve üzücü olurken çocuklarında çok etkilendiği ve güvenlik duygularının zayıfladığı görülmektedir.
Depremler gibi diğer doğal afetlerden farklı olarak, genellikle ilerleyen bir orman yangını rüzgâra ve araziye bağlı olarak yangınının yönü ve yayılımı aniden değişebilir. İnsanların tahliye olması için saatleri (hatta günleri) olabilirken, bazı insanların eşyalarını toplamak ve evlerini terk etmek için bile sadece birkaç dakikası olabilmektedir.
Bu durumla karşı karşıya kalan çocuklar için bu olay travmatik sebeplerden bir tanesi de olabilir. Hatta bu durumla karşı karşıya kalmadığı halde; televizyon, sosyal medya paylaşımlarında yanan orman ve evlerin görüntülerini izleyen çocuklarda bile endişe verici korkutucu olabilir. Orman yangınının görüntüleri, sesleri ve kokuları genellikle korku ve endişe yaratır. Çoğu zaman bütün bir topluluk etkilenir.
ORMAN YANGINLARINA ÇOCUKLARIN OLASI TEPKİLERİ NELERDİR?
Belirtiler yaşa bağlı olarak farklılık gösterebilir ancak yapılan araştırmalar sonucu çocuklarda görülen davranışlar;
- Okul öncesi çocuklar – öfke, parmak emme, yatak ıslatma, yalnız kalamama anne babayı bırakmama, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlık korkusu, davranışlarda gerileme, arkadaşlardan ve rutinlerden uzaklaşma.
- İlkokul çocukları – sinirlilik, saldırganlık, kabuslar, okuldan kaçınma, zayıf konsantrasyon ve etkinliklerden ve arkadaşlardan çekilme.
Diğer belirtiler arasında bazen de rüyalar veya oyun sırasında orman yangınını yeniden deneyimleme, bir orman yangınının tekrar olacağını tahmin etmek veya hissetmek, orman yangını hatırlatıcılarından kaçınmak, duygusal konulara genel hissizlik, konsantre olamama ve irkilme reaksiyonları gibi etkilerde görülebilir.
Çocuklar yangın tehdidi veya yangın sona erdikten sonra tepkilerini nasıl yönetecekleri konusunda rehberlik için hayatlarındaki önemli yetişkinlere bakarlar. Bu yetişkinler, ebeveynler, öğretmen ve diğer yetişkinlerdir. Bundan dolayı yetişkinlerin daha sakin kalarak ve çocuklara neler olduğu ile ilgili yaş grubuna uygun açıklama yapmaları ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi vermeleri yararlı olacaktır. Bu şekilde olayı geçiştirmeden saklamadan bir şey olmamış gibi davranmadan yaşlarına uygun anlatımlardan dolayı çocukların güven duyguları zedelenmeyecek ve kendilerini daha iyi hissedeceklerdir.
PEKİ, NASIL YARDIMCI OLABİLİRSİNİZ?
1-Sakin Ve Güven Verici Olun. Çocuklar ipuçlarını yetişkinlerden alır. Kaybı veya yıkımı kabul edin. Yetişkinlerin çevrelerini temizleme ve yeniden inşa etme ağaç dikme çabalarını uygulayın ve vurgulayın. Mümkün olduğu ölçüde çocuklara, çevrelerindeki diğer ailelerin ve arkadaşlarının hayatlarının da normale döneceğine dair açıklamalar yapın.
2- Duygularını Kabul Edin.
Çocukların duygu ve endişelerini tartışmalarına izin verin. Dinleyin ve empati kurun. Empatik bir dinleyici çok önemlidir. Tepkilerinin normal ve beklenen olduğunu bilmelerini sağlayın. Anladığınızı belirten ifadelerle cevap verin.
3-Çocukları Orman Yangını İle İlgili Olaylar Hakkında Konuşmaya Teşvik Edin.
Çocuklar, güvenli ve kabul gören bir ortamda deneyimlerini tartışmak için bir fırsata ihtiyaç duyarlar. Çocukların deneyimlerini konuşmalarına veya resim, hikâye gibi etkinlikler yapmalarını sağlayın. Sizlerde de kendi duygularınızdan bahsedin. Bu şekilde etkileşimli ve etkili sohbet etmiş olursunuz.
4- Problem Çözme Ve Olumlu Başa Çıkma Becerilerini Teşvik Edin.
Çocuklara problem çözme becerilerini nasıl uygulayacaklarını kaygılarını yönetme ve her duruma olumlu başa çıkma yöntemleri geliştirmeye teşvik edin. Yangında ortaya çıkan problem neler olabilir, çıkmaması için neler yapılabilir, yangın çıktıysa neler yapılabilir, yangın sönme işleminden sonra neler yapılabilir? Soru-cevaplarla yaşantıya dönük bilgilerde kazandırmış olursunuz.
5-Çocukların Dayanıklılığını Vurgulayın.
Çocukların, korktuklarında veya üzüldüklerinde başa çıkmalarına yardımcı olan geçmişte yaptıklarına dikkatlerini çekin. Duyguların normal olduğunu, yetişkinlerinde hissettiğini nasıl başa çıktıkları konusunda kısa bilgi vererek daha sonra, korku, üzüntü ve kaygı anında neler yapılabileceği sakinleşme yollarını birlikte bulun.
6-Çocukların Arkadaşlığını Ve Akran Desteğini Güçlendirin.
Bazı durumlarda, ebeveynler kendi sıkıntıları ve bunalmışlık duyguları nedeniyle çocuklarına destek sağlamaya daha az müsait olabilir. Böyle durumlarda çocukların akranlarıyla ilişkilerini güçlendirmelerine destek verin. Çünkü çocukların birbirlerine nasıl başa çıkılacağına dair öneriler sunabilir yardımcı olabilirler. Ayrıca kendi durumunuzu da kısa cümlelerle geçici bir durum olduğunu ifade edin.
7-Kendi İhtiyaçlarınızla İlgilenin.
Kendinize zaman ayırın ve duruma karşı kendi tepkilerinizle mümkün olduğunca tam olarak başa çıkmaya çalışın. Sağlıklı şekilde başa çıkabildiğiniz takdirde, çocuklarınıza daha iyi yardım edebileceksiniz. Endişeli veya üzgünseniz, çocuklarınızın da aynı şekilde hissetme olasılığı daha yüksek olacaktır.
Kaynak: Ulusal Okul Psikologları Birliği.
